बांधकाम क्षेत्रातील कामगारांचे जीवन अनेकदा अनिश्चित आणि असुरक्षित असते. त्यांना कामावर असताना अपघात, आजारपण किंवा इतर आपत्कालीन परिस्थितीचा सामना करावा लागू शकतो. अशा परिस्थितीत त्यांना आर्थिक आधार देण्यासाठी तसेच त्यांच्या कुटुंबाला सुरक्षितता प्रदान करण्यासाठी या योजना अत्यंत महत्त्वाच्या ठरतात. या योजनांमधून कामगारांना आरोग्य सेवा, शैक्षणिक मदत, विवाह सहाय्य, निवृत्तीवेतन आणि इतर अनेक लाभ मिळतात.
10

योजनेचे मुख्य लाभार्थी कोण? (योजना कोणासाठी?)
- नोंदणीकृत बांधकाम कामगार: कामगार महाराष्ट्र इमारत व इतर बांधकाम कामगार कल्याणकारी मंडळाकडे नोंदणीकृत असावा.
- वयाची अट: कामगाराचे वय १८ ते ६० वर्षांदरम्यान असावे.
- कामाचे दिवस: मागील १२ महिन्यांत किमान ९० दिवस बांधकाम क्षेत्रात काम केलेले असावे.
- या योजनेचा लाभ केवळ बांधकाम कामगारच नव्हे, तर त्यांच्या कुटुंबीयांनाही (उदा. मुलांच्या शिक्षणासाठी) काही प्रमाणात मिळत असतो.
किती पैसे मिळतील? (आर्थिक लाभ)
- शैक्षणिक मदत (मुलांच्या शिक्षणासाठी): कामगारांच्या मुलांना पहिली ते पदवीपर्यंतच्या शिक्षणासाठी आर्थिक मदत दिली जाते. ही रक्कम अभ्यासक्रमानुसार आणि इयत्तेनुसार निश्चित असते. उदाहरणार्थ, पहिली ते सातवीसाठी प्रतिवर्ष ₹2,500 ते ₹5,000, आठवी ते दहावीसाठी ₹5,000 ते ₹7,500, अकरावी-बारावीसाठी ₹10,000 ते ₹15,000 आणि पदवी किंवा उच्च शिक्षणासाठी ₹20,000 ते ₹50,000 पर्यंत मदत मिळू शकते.
- आरोग्यविषयक मदत: गंभीर आजारांवरील उपचारांसाठी (उदा. हृदयविकार, कर्करोग) मोठ्या प्रमाणात आर्थिक सहाय्य मिळू शकते. तसेच, नैसर्गिक मृत्यू झाल्यास कुटुंबाला ₹2 लाखांपर्यंत मदत दिली जाते, तर कामावर असताना अपघाती मृत्यू झाल्यास ₹5 लाखांपर्यंत मदत मिळू शकते.
- विवाह सहाय्य: नोंदणीकृत बांधकाम कामगारांच्या मुलीच्या विवाहासाठी आर्थिक मदत (उदा. ₹30,000 ते ₹50,000) दिली जाते.
- प्रसूती लाभ: महिला बांधकाम कामगारांना प्रसूतीसाठी ₹15,000 ते ₹20,000 पर्यंत आर्थिक मदत मिळते.
- अवजार खरेदीसाठी मदत: कामगारांना अवजारे खरेदी करण्यासाठी ₹5,000 पर्यंत आर्थिक सहाय्य दिले जाते.
- घरासाठी कर्ज: काही योजनांतर्गत घर बांधण्यासाठी किंवा खरेदी करण्यासाठी कमी व्याजदरात कर्ज उपलब्ध होऊ शकते.
- निवृत्तीवेतन: कामगार ६० वर्षांवरील झाल्यानंतर त्यांना मासिक निवृत्तीवेतन मिळू शकते.
- अपघात विमा: कामावर असताना अपघात झाल्यास उपचारांसाठी आणि अपंगत्व आल्यास नुकसानभरपाईसाठी विमा संरक्षण मिळते.
नोंदणीसाठी आवश्यक कागदपत्रे आहेत:
- आधार कार्ड
- मतदार ओळखपत्र
- पॅन कार्ड
- राहण्याचा पुरावा
- नोकरीचा पुरावा.
अर्ज कसा करावा?
बांधकाम कामगार योजनेसाठी ऑनलाइन आणि ऑफलाइन दोन्ही पद्धतीने अर्ज करता येतो.
- ऑनलाइन अर्ज: महाराष्ट्र इमारत व इतर बांधकाम कामगार कल्याणकारी मंडळाच्या अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन ऑनलाइन अर्ज भरता येतो.
- ऑफलाइन अर्ज: जिल्ह्यातील कामगार कल्याण मंडळाच्या कार्यालयात किंवा सेतू केंद्रांमध्ये अर्ज उपलब्ध असतात, जे भरून आवश्यक कागदपत्रांसह जमा करता येतात.